Grazas outra vez ao noso amigo Rabunho Rexeita, descubrimos un novo e interesante episodio da historia de Rianxo: cando realmente non había un concello, senón tres. Pois si, amigos, pois Taragoña e Asados eran municipios que non tiñan nada que ver con Rianxo, agás que os límites xeográficos. Rianxo e Asados pertencías ao partido xudicial de Padrón, mentres que Taragoña pertencía ao de Noia.
Sorprende saber tamén que o concello máis grande era no seu día o de Asados, xa que formaban parte del as actuais parroquias do Araño, Leiro e Isorna. Vamos, que a día de hoxe a cousa podía ser tal que así:
Pero a cousa cambiaría a raíz da descentralizacion administrativa que aconteceu entre os anos 1820 ao 1823, cando Fernando VII abandonou o absolutismo e xurou a constitución. En 1822 Galicia pasa a contar con catro provincias, e os tres concellos que conforman o actual Rianxo seguen nos mesmos partidos xudiciais. Pero en 1834 hai unha reforma xudicial, e a totalidade das parroquias que comprenden os concellos de Asados, Rianxo e Taragoña pasan formar parte do partido xudicial de Padrón. O 25 de abril de 1836 publícase no Boletín Oficial da Deputación da Coruña (número 116) o proxecto no que xa figura Rianxo como Concello, desaparendo os de Asados e Taragoña. Iso si, a división por parroquias é a mesma que se mantén ata a actualidade.
O proxecto lévase á sesion da Deputación da Coruña o 7 de xuño de 1836, sendo aprobado sen modificacións. O resultado sería publicado no BOletín Oficial da Provincia número 141 do día 22 de xuño de 1836. O concello de Rianxo figura alí da seguinte maneira:
“Parroquias que forman Rianjo: Santa Columba: número de vecinos 393, número de almas 1811; Taragoña, San Salvador: número de vecinos 247, número de almas 1500; Araño, Santa Eulalia: número de vecinos 128, número de almas 625; Asados, Santa María: número de vecinos 80, número de almas 1500; Leyro, Santa María: numero de vecinos 100, número de almas 488; Isorna, Santa María: número de vecinos 122, número de almas 422”.
É curioso como tamén levaban a conta dos difuntos no seu día, aínda que se indicaba dun xeito máis fino, con termo de “almas”. EDITO: a raíz dun par de comentarios vosos, teño que indicar que realmente as almas non fan referencia aos difuntos, senón ao total de persoas. Como nos indica amablemente Delez, o de veciños indica normalmente “o número de cabezas de familia (ás veces só aqueles con dereito a voto) e é o número de almas o que indica é o número o de habitantes”.
Vamos, que iso de que haxa xente de Taragoña que se queira “independizar” de Rianxo ten certa explicación histórica. Por certo, agora que se está a falar da concentración de concellos en Galicia, imaxinades que algún día nos xunten con Boiro? Que pensaríades?
Fotos de Rianxo 
Ollo, o de veciños normalmente o que indica é o número de cabezas de familia (ás veces só aqueles con dereito a voto) e é o número de almas o que indica o de habitantes.
Delez, graciñas polo comentario. A verdade é que non o pensara. Agora mesmo o corrixo.
Cando estaba leendo os datos e vía o número de veciños e o número de almas, eu entendía que serían o número de veciños correspondentes ás vivendas, unidades familiares ou homes de cada casa, e as almas ó total dos habitantes, contando mulleres, nenos,…
Foi unha lectura repentina que me pasou pola mente, non sei se debido a certos prexuicios do pasado ou se a algún valor real, e que se non en Leiro extrañabame que houbera unicamente 100 persoas, de ahí a miña diverxencia, pero bueno, pode ser, imos para 2 séculos mais tarde!
Si, xusto hai outro comentario nese sentido, así que o erro é meu. Graciñas por comentar!
Desa época, descoñezo se antes ou despois da reforma, constan mapas da “xurisdición de Rianxo” á que pertencen: Rianxo, Taragoña, Asados, Leiro, Araño, Laíño, Cespón, Abanqueira, Bealo e Macenda. Isorna pertencía á de Catoira.
Tiña isto algo que ver cun Concello ou son organizacións distintas?
Tamen se le por ai que:
“As Cortes de Cádiz, primeiro intento serio de Revolución liberal en España, van ter a súa influencia no governo da vila e xurisdicción de Rianxo. A parroquia de Taragoña, acolléndose á Constitución de 1812, e debido ó seu grande número de veciños, encabeza un movemento que intenta crear máis de un Concello na xurisdicción de Rianxo; intento fallido, xa que as autoridades provinciais non autorizaron tal separación.”
e que:
“En 1822 Asados foi Concello Constitucional. Na primeira reunión de consistorio queda acordado polo Alcalde Pedro Gago e demáis membros da corporación que Simón Gey siga exercendo no presente ano de 1822 as funcións de Segredario tal como no ano anterior. É de supoñer que cada parroquia agregada: Araño, Leiro e Isorna, terían canda menos un representante da súa localidade. Quedan fóra deste distrito as parroquias de Rianxo e Taragoña que de por si formarían Concello a parte con cabeceira en Rianxo.”
Nunca lera o de que Taragoña chegara a ter Concello propio.
Carlos, na Galipedia indícase que Taragoña “no 1821 a comarca estaba constituída por 3 concellos (Taragoña, Rianxo e Asados). No 1836, procedeuse á reorganización nunha soa entidade municipal”.
En La Voz de Galicia tamén se indicaba nunha noticia que “La creación del ayuntamiento de Rianxo en 1836 significó el fin de la posibilidad de recrear los viejos concejos de 1821. Desaparecieron así definitivamente los municipios de Asados y Taragoña, y se unificaron en el término rianxeiro, distribuido en las seis parroquias actuales”:
http://www.lavozdegalicia.es/noticia/barbanza/2013/01/10/cespon-defendio-exito-condicion-municipiola-dependencia-judicial-padron-mantiene-1834/0003_201301B10C4996.htm